W związku z pandemią wirusa SARS-CoV-2 wiele osób straciło część swojego dochodu lub w ogóle nie może pracować, inne trafiły lub trafią na kwarantannę, a ich sytuacja ekonomiczna z dużą dozą prawdopodobieństwa graniczącą z pewnością ulegnie pogorszeniu.
Na tym tle powstaje wiele pytań, m.in.: co może zrobić rodzic, którego sytuacja osobista, majątkowa, ekonomiczna, finansowa uległa znacznemu pogorszeniu na skutek ogłoszonego na obszarze RP stanu epidemii, czy istnieją podstawy prawne do obniżenia rat alimentów, czy postępowanie egzekucyjne w takich przypadkach może zostać zawieszone, co zrobić gdy doszliśmy z drugim rodzicem do porozumienia, a co gdy rodzice nie są w stanie wypracować wspólnego porozumienia, a co z egzekucją alimentów ?
W pierwszej kolejności wskazać należy, że zgodnie z treścią art. 133 k.r.o. na obojgu rodzicach ciąży obowiązek łożenia na utrzymanie dzieci, które nie są jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie. Zakres tego obowiązku, stosownie do przepisu 135 k.r.o., wyznaczają:
- z jednej strony usprawiedliwione potrzeby osoby uprawnionej,
- z drugiej zaś zarobkowe i majątkowe możliwości zobowiązanego.
Sąd Najwyższy w tezie IV uchwały z dnia 16 grudnia 1987 r. w sprawach alimentacyjnych, przyjął, że: „przez usprawiedliwione potrzeby uprawnionego rozumieć należy potrzeby, których zaspokojenie zapewni mu – odpowiedni do jego wieku i uzdolnień – prawidłowy rozwój fizyczny i duchowy. Możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego określają zarobki i dochody, jakie uzyskiwałby przy pełnym wykorzystaniu swych sił fizycznych i zdolności umysłowych, nie zaś rzeczywiste zarobki i dochody. Dzieci mają prawo do równej z rodzicami stopy życiowej, niezależnie od tego, czy żyją z nimi wspólnie, czy też oddzielnie”. Zasada równej stopy życiowej rodziców i dzieci nie ma jednak charakteru bezwzględnego. Przez usprawiedliwione potrzeby należy rozumieć nie tylko elementarne potrzeby polegające na zapewnieniu minimum egzystencji, ale także takie, które stworzą uprawnionemu normalne warunki bytowe odpowiadające jego wiekowi, stanowi zdrowia, wykształceniu i statusowi rodziców.
Sytuacja finansowa wielu osób z dnia na dzień ulega drastycznej zmianie, co z pewnością wpływa na możliwość realizowania obowiązku alimentacyjnego ustalonego w dotychczasowej kwocie. Stosownie do treści art. 138 k.r.o. „w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego”. Ten przepis stanowi podstawę prawną do roszczenia o obniżenie/uchylenie alimentów.
Obniżenie wynagrodzenia, utrata zatrudnienia, zawieszenie działalności gospodarczej, problemy faktyczne w znalezieniu pracy, czy dodatkowego zatrudnienia, wprowadzane coraz to nowe ograniczenia w wychodzeniu z domu, poruszaniu się jako środki przeciwdziałaniu rozprzestrzeniania się koronowirusa SARS-CoV-2 w mojej ocenie można uznać za uzasadnioną zmianę okoliczności, o której mowa w art. 138 kro.
Każdy rodzic musi jednak pamiętać, że powinien dzielić się z dzieckiem każdym, nawet najmniejszym swoim dochodem. Wynika to z faktu, że takie dziecko nie jest jeszcze w stanie samodzielnie się utrzymać, a potwierdzeniem tych słów jest Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 24 marca 2000 r., sygn. akt: I CKN 1538/99 „trudna sytuacja materialna rodziców nie zwalnia ich od obowiązku świadczenia na potrzeby dzieci. Zmuszeni są oni dzielić się z dziećmi nawet bardzo szczupłymi dochodami, chyba że takiej możliwości są pozbawieni w ogóle. W sytuacjach skrajnych, zwłaszcza o charakterze przejściowym, sprostanie obowiązkowi alimentacyjnemu wymagać nawet będzie poświęcenia części składników majątkowych.”
Kolejną kwestią, na którą należy zwrócić uwagę przy zmianie okoliczności to usprawiedliwione potrzeby dziecka i ocena, czy w chwili obecnej mieszczą się na tym samym poziomie co w chwili, gdy był ustalany obowiązek alimentacyjny.
Każda sprawa jest indywidualna i tak też rozpatrywana jest przez Sąd, który po dokładnym rozpatrzeniu sytuacji rodzica i dziecka, ma prawo zmniejszyć wysokość płaconego przez niego świadczenia.
Czy w obecnej sytuacji występowanie z powództwem sądowym jest jednym rozwiązaniem, aby dokonać zmiany obowiązku alimentacyjnego?
Niekoniecznie.
Alternatywą postępowania sądowego jest postępowanie mediacyjne, które można przeprowadzić przy pomocy środków porozumienia się na odległość. Wypracowane porozumienie rodziców, zatwierdzone w następstwie przez Sąd ma taką samą moc jak orzeczenie wydane przez sąd po przeprowadzeniu postępowania sądowego.
Trzeba zatem pamiętać o MEDIACJI – bo z całą pewnością przyspieszy rozwiązanie sporu i wypracowanie porozumienia.
Ostatni z podniesionych problemów dotyczy egzekucji alimentów. Postępowania egzekucyjne nie są zawieszane, a dopóki istnieje obowiązek, dopóty należy go realizować. Krajowa Rada Komornicza ruszyła z akcją „Sygnalizuj problem". Dłużnicy są zachęcani do kontaktu z komornikiem w celu wspólnego wypracowania innych reguł spłaty. Jak podkreśla Krajowa Rada Komornicza, „największym błędem w przypadku problemów ze spłatą zadłużenia jest unikanie komornika – to może tylko pogorszyć sytuację osoby zadłużonej”. Przede wszystkim należy zatem zachować spokój i pamiętać, że choć kontakty z komornikiem nie są przyjemne, odsuwanie ich w czasie nie rozwiąże problemu.
Na koniec warto wskazać, że istnieje również możliwość wstrzymania przez Sąd egzekucji alimentów w trybie zabezpieczenia na skutek złożenia wniosku o zabezpieczenie powództwa z art. 138 k.r.o. o uchylenie lub obniżenie obowiązku alimentacyjnego ustalonego prawomocnym wyrokiem przez wstrzymanie egzekucji tych alimentów. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 27 listopada 1980 r. (III CZP 60/80) stanął na stanowisku, że „zabezpieczenie powództwa (…)przez zawieszenie postępowania egzekucyjnego nie jest wyłączone. Ze względu jednak na potrzebę szczególnej ochrony interesu osoby uprawnionej do alimentacji zawieszenie postępowania egzekucyjnego może mieć miejsce tylko wówczas, gdy powództwo jest uwiarygodnione w wysokim stopniu.”
Kancelaria Adwokacka w Dąbrowie Górniczej