Zawarcie małżeństwa determinuje powstanie w sferze osobistej i majątkowej każdego z małżonków, nowych praw podmiotowych oraz odpowiadających im wzajemnych obowiązków drugiego małżonka.
Rozpatrując powyższą tematykę trzeba mieć na względzie zasadę wyrażoną w art. 23 kro, gdzie ustawodawca stwierdził, że małżonkowie mają równe prawa i obowiązki w małżeństwie. Prawa i obowiązki w małżeństwie można podzielić na osobiste (niemajątkowe) oraz majątkowe.
Wśród niemajątkowych należy wskazać poniższe grupy praw i obowiązków, które dotyczą:
wspólnego pożycia,
wierności,
wzajemnej pomocy,
współdziałania dla dobra rodziny,
sprawy wyboru nazwiska, miejsca zamieszkania, pobytu oraz obywatelstwa małżonków,
rodzicielstwa ich wspólnych dzieci.
Najważniejsze wartości w związku to m.in. wierność, lojalność i szczerość. Obowiązek wierności ma wymiar przede wszystkim fizyczny, ale także psychiczny. Wierność oznacza powstrzymanie się od seksualnych kontaktów z osobami spoza małżeństwa. Zakłada również lojalność polegającą na szczerości, prawdomówności, wystrzeganiu się kłamstw i oszustw.
Pomoc rozumiemy w tym miejscu jako fizyczne, emocjonalne i moralne aspekty działań ukierunkowanych na wsparcie małżonka w kłopotach. Ważna jest świadomość, że zawsze i w każdej sytuacji można liczyć na partnera.
Zobowiązanie do wzajemnego pożycia małżonków dotyczą tworzenia przez nich wspólnoty o charakterze fizycznym, duchowym i gospodarczym. Wzajemne pożycie dotyczy zatem sfery seksualnej małżeństwa, swoistej psychicznej więzi, miłości, która powinna łączyć obie strony oraz wspólnej dbałości o sprawy materialne i bytowe małżonków.
Z kolei prawa i obowiązki majątkowe dzielimy trzy grupy:
ściśle majątkowe;
dotyczące korzystania z majątku drugiego małżonka;
zarząd majątkiem wspólnym i majątkami odrębnymi.
Oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swoich możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym. Obowiązek współdziałania dla dobra rodziny nakłada więc na małżonków swoiste moralne zobowiązanie, kierowania się w swoich poczynaniach i decyzjach określonymi wartościami.
Zgodnie z art. 28 kro, jeżeli jeden z małżonków pozostających we wspólnym pożyciu nie spełnia ciążącego na nim obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, sąd może nakazać, ażeby wynagrodzenie za pracę albo inne należności przypadające temu małżonkowi były w całości lub w części wypłacane do rąk drugiego małżonka. Nakaz, o którym mowa wyżej, zachowuje moc mimo ustania po jego wydaniu wspólnego pożycia małżonków. Sąd może jednak na wniosek każdego z małżonków nakaz ten zmienić albo uchylić.
W rozumieniu art. 24 kro, małżonkowie rozstrzygają wspólnie o istotnych sprawach rodziny. Jeśli małżonkowie nie mogą dojść do porozumienia, każdy z nich może zwrócić się o rozstrzygnięcie do sądu.
W razie zaś przemijającej przeszkody, która dotyczy jednego z małżonków pozostających we wspólnym pożyciu, drugi małżonek może za niego działać w sprawach zwykłego zarządu, w szczególności może bez pełnomocnictwa pobierać przypadające należności, chyba że sprzeciwia się temu małżonek, którego przeszkoda dotyczy. Względem osób trzecich sprzeciw jest skuteczny, jeżeli był im wiadomy.
Przepis ten zabezpiecza zatem dobro małżeństwa, wymagając od małżonków umiejętności porozumiewania się i współdziałania w ważnych kwestii, co więcej obowiązkiem małżonków jest wspólne wypracowywanie porozumień i podejmowania wiążących obie strony decyzji. W praktyce przepis o obowiązku wspólnego rozstrzygania spraw rodziny znajdziemy we wnioskach o udzielenie kredytu, gdzie najczęściej wymagana jest zgoda współmałżonka.
Małżonkowie są
odpowiedzialni solidarnie za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich w
sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny. Sąd może na
żądanie jednego z małżonków z ważnych powodów postanowić, że za powyższe
zobowiązania odpowiedzialny jest tylko ten małżonek, który je zaciągnął.
Postanowienie to może być uchylone w razie zmiany okoliczności. Wyłączenie
odpowiedzialności solidarnej jest skuteczne względem osób trzecich, jeśli było
im wiadome.
Adwokat Izabela Kałczuga