Postępowanie przygotowawcze prowadzi go prokurator lub Policja. Podczas tego etapu prokurator i Policja zbierają dowody, czyli np. przesłuchają świadków, zrobią zdjęcia wypadku samochodowego, zdejmą odciski palców z klamki mieszkania, do którego ktoś się włamał. Jeżeli nie znają sprawcy przestępstwa, będą go szukać i czynić starania, by go zatrzymać. Jeśli zbiorą wystarczającą ilość dowodów i schwytają sprawcę, będą mogli postawić go przed sądem. Rozpocznie się wtedy kolejny etap procesu, czyli postępowanie przed sądem (art. 297 k.p.k.).
Policja i prokurator mają obowiązek interweniować, jeśli uzyskają wiadomość o popełnieniu przestępstwa. Nieważne, że wiadomość ta może okazać się informacją nieprawdziwą. Jeżeli Policja lub prokurator dowiedzą się o popełnieniu przestępstwa na skutek informacji przekazanej przez jakąkolwiek inną osobę, będą musieli ścigać sprawcę(art. 10 § 1 k.p.k.)
Przestępstwo znęcania się należy do przestępstw ściganych z urzędu, nawet jeśli pokrzywdzonymi są osoby najbliższe sprawcy. Dlatego Policja i prokurator mają zawsze obowiązek ścigania takich przestępstw! Nie jest istotne to, że pokrzywdzony nie chce, żeby sprawca był ścigany.
Jeśli Policja lub prokurator odstąpią od ścigania przestępstwa popełnionego na Twoją szkodę, zostaniesz pouczony w jaki sposób i w jakim terminie możesz wyrazić swoje niezadowolenie z tej decyzji, czyli złożyć zażalenie (art. 305 § 4, 306 k.p.k.).
Postępowanie przygotowawcze jest tajne i co do zasady nikt poza organami ścigania nie może być informowany na bieżąco o jego przebiegu. Policja i prokurator ścigając ukrywającego się przestępcę oraz szukając dowodów winy konkretnej osoby nie chcą, aby sprawca albo osoby z nim związane, czyli np. pomagająca mu się ukryć żona albo przyjaciele, przeszkodzili im w tym. Dlatego o ich działaniach, czyli np. o przeszukaniu mieszkania sprawcy, podsłuchiwaniu jego rozmów telefonicznych, powinno wiedzieć jak najmniej osób, aby informacje te nie doszły do sprawcy i pomagających mu osób.
JAKO POKRZYWDZONY MASZ PRAWO:
- do składania
wniosków o przeprowadzenie określonych dowodów, w tym o
przesłuchanie świadka (por. art. 167 k.p.k.).
- jako pokrzywdzony musisz
zostać dopuszczony do czynności dowodowych, których nie będzie można powtórzyć
na rozprawie, czyli w postępowaniu przed sądem (art. 316 § 1 k.p.k.).
- jako pokrzywdzony możesz
także brać udział w oględzinach, czyli obejrzeniu miejsca zdarzenia, bo
jest to czynność niepowtarzalna (art. 316 § 1 k.p.k.).
- zwrócić się do prokuratora z żądaniem, by wystąpił do sądu o
przesłuchanie przez sąd świadka, jeśli zachodzi niebezpieczeństwo, że świadek
ten nie będzie mógł zeznawać w czasie rozprawy. Jeśli dojdzie do tego
przesłuchania, możesz brać w nim udział (art. 316 k.p.k.).
- żądać
dopuszczenia do każdej czynności, ale to, czy faktycznie zostaniesz do
niej dopuszczony, zależy od prokuratora, który może odmówić Twojego udziału ze
względu na ważny interes prowadzonego postępowania (art. 317, 325a § 2 k.p.k.).
- brać udział w przesłuchaniu biegłego, możesz zapoznać się z
jego opinią, jeżeli złożona została na piśmie (art. 318 k.p.k.).
- w czasie postępowania przed prokuratorem możesz przeglądać akta sprawy i robić ich
kserokopie oraz fotokopię, ale tylko za zgodą prowadzącego postępowanie
prokuratora.
- otrzymać odpis, czyli kserokopię protokołu, w którym
zapisano zeznania świadka, za zgodą prokuratora.
Może się zdarzyć tak, że to, za jakie przestępstwo zostanie sprawca skazany, będzie zależało od stanu Twojego zdrowia i poniesionych przez Ciebie obrażeń. W takiej sytuacji nie będziesz mógł sprzeciwić się, by obejrzano Twoje ciało np. w poszukiwaniu blizn lub by zbadał Cię lekarz. Jednakże bez Twojej zgody lekarz nie będzie mógł przeprowadzić zabiegu chirurgicznego ani zatrzymać Cię w szpitalu na obserwację (por. art. 192 § 1 k.p.k.). Abyś nie czuł się zawstydzony, oględzin Twojego ciała powinna dokonać osoba tej samej płci co Twoja (art. 208 k.p.k.).
PRAWA POKRZYWDZONY W SĄDZIE
Jako pokrzywdzony, jesteś świadkiem szczególnego rodzaju. Jesteś traktowany inaczej niż zwykli świadkowie, dlatego masz od nich szersze uprawnienia.
Po zakończeniu postępowania przygotowawczego oraz po wniesieniu aktu oskarżenia przez oskarżyciela publicznego, ale przed rozpoczęciem przewodu sądowego pokrzywdzony ma prawo działać jako strona w charakterze oskarżyciela posiłkowego obok oskarżyciela publicznego lub zamiast niego. Prawo bycia oskarżycielem posiłkowym wiąże się z możliwością obecności pokrzywdzonego na całej rozprawie, składaniem wniosków dowodowych, zadawaniem pytań świadkom, a także ze złożeniem apelacji od wyroku.
Pokrzywdzony może korzystać z pomocy pełnomocnika w postępowaniu przygotowawczym, we wstępnej fazie postępowania sądowego oraz gdy występuje w charakterze oskarżyciela posiłkowego, prywatnego lub powoda cywilnego.
Dodatkowe przywileje, których nie ma zwykły świadek, są następujące:
- możesz zgłosić sądowi wniosek, że domagasz się, aby
oskarżony naprawił szkodę, którą Ci wyrządził (art. 46 k.k. i art. 49a k.p.k.);
- masz prawo cały czas przebywać na rozprawie (zwykły świadek
nie ma takiego prawa);
- zostaniesz przesłuchany jako pierwszy świadek (por. art. 384
§ 2 k.p.k.);
- masz prawo do udziału w niektórych posiedzeniach sądu (np. w
kwestii skazania oskarżonego bez rozprawy;
- masz prawo do złożenia apelacji od zapadłego na posiedzeniu
wyroku warunkowo umarzającego postępowanie karne wobec sprawcy (por. art. 444
k.p.k.).