Zacznijmy od tego, że nie ma przepisu, który zakazywałby wydziedziczenia w testamencie małoletnich dzieci czy wnuków. Celem wydziedziczenia ma być pozbawienie osoby uprawnionej zgodnie z ustawą prawa do zachowku.
Przyczyna wydziedziczenia powinna wynikać z treści testamentu.
Spadkodawca w testamencie może pozbawić zstępnych (dzieci, wnuki, prawnuki) zachowku jeżeli:
- spadkobierca dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
- uprawniony do zachowku wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
- uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Wykazanie przesłanek wydziedziczenia osoby małoletniej może okazać się trudne z uwagi na to, że dzieci uzależnione są od rodziców, którzy w ich imieniu podejmują decyzje.
Faktem jest również to, że rzadko zdarzają się przypadki popełnienia przez dziecko przestępstwa na szkodę spadkodawcy (przestępstwa może dopuścić się osoba, która ma co najmniej 17 lat). Wszelkie zachowania osoby, która nie osiągnęła tego wieku – nawet spełniające znamiona czynu zabronionego nie będą przestępstwem, a co się z tym wiąże wydziedziczenie małoletniego dziecka, które nie ma 17 lat na tej podstawie będzie niemożliwe.
Jeżeli chodzi o zarzuty obejmujące uporczywe niedopełnienie obowiązków rodzinnych czy zachowanie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego - to odniesie to skutek wobec dziecka, które skończyło 13 lat. Realnym zatem może być wydziedziczenie małoletniego, który ukończył lat 13 w powołaniu się na nadużywanie przez niego środków odurzających, alkoholu, wagarowanie, czy ucieczki z domu. Niewykonywanie obowiązków rodzinnych w kontekście braku kontaktów nie zawsze będzie jednoznaczne. Pozostaje ustalić - jak doszło do zerwania kontaktów, czy spadkodawca zabiegał o kontakt, czy podejmował kroki prawne i pozaprawne zmierzające do odbudowy relacji z dzieckiem.
W większości przeanalizowanych przeze mnie spraw orzecznictwo sądów powszechnych stoi na stanowisku, iż małoletnie dziecko nie może zostać wydziedziczone. Sądy w uzasadnieniu wskazują, że małoletni nie może być do końca świadomy swoich poczynań, co więcej może nie rozumieć ich szkodliwości.
Udowodnienie, że małoletni działa z premedytacją i na szkodę spadkodawcy i zasługuje na wydziedziczenie jest mało realne, na co wskazał sąd w jednym z wyroków, wydanych w sprawie wydziedziczonego 1o - latka, gdzie stwierdził, że możliwość wydziedziczenia jest niedopuszczalna.